Mesleki Yeterlilik Belgelendirmesi Açısından Bazı Mesleklerin Güncel Durumu:
Bilişim Teknolojileri Meslekleri & İş ve Yönetim Meslekleri
İşsizlik-İş-İstihdam…
Son yıllarda gerek iş arayanların gerekse işverenlerin çeşitli vesileler ile daha sık dile getirdiği bir durum söz konusu.
İş arayanlar kendilerine uygun nitelikteki işleri bulamamaktan yakınırken, işverenler de aradıkları nitelikteki çalışanları istihdam edememekten şikayetçi.
Bir başka biçimde ifade etmek gerekirse; iş arayanlar ve iş verenler birbirlerine ulaşamıyor ne yazık ki. Adaylar ve istihdama açık pozisyonlar ortada olmakla beraber belki de her iki tarafın da beklentisi birbirini karşılamıyor şeklinde de durumu değerlendirmek mümkün.
Tabi ki bu noktada, her iki taraf açısından dile getirilebilecek ve tartışmaya açık nedenler ile olası sonuçlardan bahsetmek mümkün olmakla beraber, konuyu farklı bir açıdan da ele almamız gerekiyor.
Nitelikli İş Gücü kavramına işte tam da bu noktada değinmeliyiz.
Ülkemizin sahip olduğu nüfusun niteliği, beraberinde iş gücüne aktif olarak katılan kesim ile iş dünyasında ilerleyen dönemlerde yerini alacak adayların sahip olduğu; eğitim, bilgi birikimi, yetkinlikler ve becerilerin belirli bir ustalık veya uzmanlık açısından eriştiği nokta ile bunların ölçümlenebilir, denetlenebilir ve sonuç olarak belgelendirilebilir olması da üzerinde konuşmamız gerekenlerin başında geliyor.
Öğrencilerin eğitim sistemimiz içinde bulundukları süredeki kazanımlarının yansımaları, iş dünyasının ihtiyaçları ve beklentileri ile bunları karşılayarak nitelikli çalışan tanımlamasına uygun olabilecek kişilerin durumunun ölçülmesi, değerlendirilmesi, belgelendirilmesi/sertifikalandırılması söz konusu olduğunda yürüttüğü çalışmalar ile dikkat çeken Mesleki Yeterlilik Kurumu’ndan söz etmemiz gerekiyor.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bağlı bir kuruluş olan Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) ülkemizde mesleki yeterlilik sistemini kurmak ve işletmek üzere 2006 yılında kurulmuştur.
Eğitimin istihdam ile uyumunu güvence altına alarak nitelikli insan kaynağının oluşmasına öncülük edip yine nitelikli iş gücü bağlamında Türkiye Yeterlilik Sistemi’ni kurarak işletmeye ve geliştirmeye odaklanan MYK aynı zamanda Türkiye Ulusal Europass Merkezi ve Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi Türkiye Ulusal Koordinasyon Noktası olarak görev yapmaktadır.
“Mesleki Yeterlilik Belgesi” son birkaç yıldır iş dünyasında adını daha fazla duymaya başladığımız hususlardan birisi olarak karşımıza çıkıyor.
MYK’nın idare ve koordinasyonunda, yetkilendirilmiş kuruluşlarca yürütülen söz konusu belgelendirme sürecini daha yakından tanıyabilmek için bazı kavramlardan söz etmemiz gerekiyor.
Ulusal Yeterlilik Sistemi (UYS), ulusal meslek standartlarının ve ulusal yeterliliklerin hazırlanması ve uygulamaya konulması; sınav, ölçme, değerlendirme ve belgelendirme faaliyetlerinin yürütülmesi ile denetim süreçlerini ve Türkiye Yeterlilikler Çerçevesinin işletilmesini kapsayan kural, iş ve işlemlerin bütünüdür.
Ulusal Meslek Standardı (UMS), bir mesleğin başarılı bir şekilde icra edilebilmesi için gerekli bilgi ve beceriler ile tutum ve davranışları tanımlamaktadır. Ulusal meslek standartlarında mesleğin icra ediliş koşulları, çalışma ortamı, görevler, işlemler ve başarı ölçütleri tanımlanmakta; bir diğer ifade ile mesleklerin profili ortaya konulmaktadır.
Ulusal Yeterlilikler (UY), ulusal ya da uluslararası meslek standartlarına dayalı hazırlanan; ölçme ve değerlendirme amaçlı kullanılan, bireyin sahip olması gereken bilgi, beceri ve yetkinliği içeren ve MYK tarafından onaylanarak yürürlüğe giren teknik dokümanlardır.
Ulusal yeterliliklerde, ulusal meslek standartlarında tanımlanan meslek profilini, bir kişinin başarı ile icra edip edemeyeceğini belirlemeye yönelik ölçme ve değerlendirme süreçleri ve
ölçütleri tanımlanmaktadır.
MYK Tanıtım Kitabı’na göre; “Ulusal Meslek Standartları ve Ulusal Yeterlilikler, iş piyasasının ihtiyaçları doğrultusunda eğitim ve istihdam arasındaki bağın güçlendirilmesi, çalışma hayatının beklentilerini karşılayacak nitelikli iş gücünün oluşturulmasına katkı sağlamak amacıyla hazırlanmaktadır.
Ayrıca, ulusal meslek standartlarına dayalı olarak geliştirilen ulusal yeterlilikler, ölçme ve değerlendirme süreçlerine girdi teşkil etmektedir. MYK tarafından yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşu olmak isteyen kuruluşlar ulusal yeterliliklerde akredite olmakta, sınav ve belgelendirme süreçlerini ulusal yeterliliklere göre belirlemektedirler.
Mesleki Yeterlilik Belgesi, MYK tarafından yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşlarınca, yetki kapsamlarında yer alan ulusal yeterlilikte / yeterliliklerde tanımlanmış esaslara göre yürütülen ölçme ve değerlendirme faaliyetleri sonucunda başarılı olan bireyler için düzenlenen ve bireyin söz konusu ulusal yeterlilikte belirtilen öğrenme kazanımlarına (bilgi, beceri ve yetkinlik) sahip olduğunu gösteren belgelerdir.
Kalite güvencesi sağlanmış ve uluslararası personel belgelendirme standardına göre akredite edilmiş bir sistem aracılığıyla tarafsız, tutarlı, âdil ve güvenilir şekilde yapılan ölçme ve değerlendirmeler sonucunda başarılı olan bireylere MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi düzenlenir.
Bireylerin MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi alabilmeleri için belge almak istedikleri mesleğe ait ulusal yeterliliğin olması ve MYK tarafından bu ulusal yeterlilikte sınav ve belgelendirme yapmak üzere yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşunun bulunması gereklidir.
MYK tarafından yayımlanan ulusal yeterliliklere göre mesleki yeterliliğini belgelendirmek isteyen herkes, MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi sahibi olmak için ilgili yeterlilikte yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşlarına başvuru yapabilir. Başvuruyu alan YBK, söz konusu yeterlilikte yer alan başvuru şartlarına göre sınav ve belgelendirme başvurularını değerlendirir.
Başvuruları uygun bulunan adaylar, başvuruda bulundukları ulusal yeterlilikte yer alan esaslar doğrultusunda sınav ve/veya diğer ölçme yöntemlerine göre değerlendirilirler. Değerlendirme sonucunda başarılı olan kişiler MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi almaya hak kazanırlar.”
Bugüne kadar Resmi Gazete’de yayımlanan Ulusal Meslek Standardı sayısı 1437 olurken, yürürlükte olan Ulusal Meslek Standardı sayısı ise 937‘dir.
MYK Yönetim Kurulu’nca onaylanan Ulusal Yeterlilik Sayısı 1159 iken yürürlükte olan Ulusal Yeterlilik sayısı ise 694‘tür.
Oluşturulan 27 (aktif) Sektör Komitesi dahilindeki 23 sektör için belgelendirme çalışma yürütülmektedir. Bu doğrultuda belgelendirme yapılan Ulusal Yeterlilik (Meslek) sayısı 432 olup bunlardan 304‘ünü Tehlikeli ve Çok Tehlikeli İşler oluşturmaktadır.
Makalemiz özelinde ise Bilişim Teknolojileri ile İş ve Yönetim sektörlerindeki Ulusal Meslek Standartları hakkındaki bazı bilgilere yer verilecektir.
portal.myk.gov.tr web sitesinde yer verilen bilgilere göre Bilişim Teknolojileri Sektörü’ndeki 39 meslek için Ulusal Meslek Standardı hazırlanmış olup, 36 meslek için de Ulusal Yeterlilik oluşturulmuştur. Söz konusu sektörde Seviye 4’ten Seviye 7’ye kadar uzanan bir kademede farklı alanlara yönelik meslekler yer almaktadır. Yapay Zeka Programacısı, Yapay Zeka Analisti, Etik Hacker, Blok Zincir Analisti, Blok Zincir Programcısı ve Yazılım Geliştirici olarak tanımlanan mesleklerin listenin dikkat çekenleri olarak belirtilebilir.
Tablo-1 : Bilişim Teknolojileri Sektörü Meslekleri – Ulusal Meslek Standartları & Ulusal Yeterlilikler
| Sektör | Standart Kodu | Yeterlilik Kodu | Standart Adı | Seviye |
|---|---|---|---|---|
| Bilişim Teknolojileri | 12UMS0200-4 | 12UY0046-4 | Ağ Teknolojileri Elemanı | Seviye 4 |
| Bilişim Teknolojileri | 12UMS0200-5 | 12UY0046-5 | Ağ Teknolojileri Elemanı | Seviye 5 |
| Bilişim Teknolojileri | 12UMS0201-6 | 12UY0047-6 | Ağ Teknolojileri Uzmanı | Seviye 6 |
| Bilişim Teknolojileri | 13UMS0292-7 | – | Bilgi Güvenlik Denetmeni | Seviye 7 |
| Bilişim Teknolojileri | 13UMS0291-6 | – | Bilgi Güvenlik Uzmanı | Seviye 6 |
| Bilişim Teknolojileri | 12UMS0252-4 | 12UY0106-4 | Bilgi İşlem Destek Elemanı | Seviye 4 |
| Bilişim Teknolojileri | – | 12UY0106-5 | Bilgi İşlem Destek Elemanı | Seviye 5 |
| Bilişim Teknolojileri | 21UMS0764-5 | 21UY0450-5 | Bilgi İşlem Teknik Destek Sorumlusu | Seviye 5 |
| Bilişim Teknolojileri | 12UMS0202-4 | 12UY0045-4 | Bilgisayar Donanım Elemanı | Seviye 4 |
| Bilişim Teknolojileri | – | 12UY0045-5 | Bilgisayar Donanım Elemanı | Seviye 5 |
| Bilişim Teknolojileri | 22UMS0777-5 | 22UY0505-5 | Blok Zinciri Analisti | Seviye 5 |
| Bilişim Teknolojileri | 22UMS0786-5 | 22UY0512-5 | Blok Zinciri Programcısı | Seviye 5 |
| Bilişim Teknolojileri | 13UMS0290-6 | 13UY0166-6 | BT Çözümleri Uzmanı | Seviye 6 |
| Bilişim Teknolojileri | 13UMS0348-6 | – | BT İş Analisti | Seviye 6 |
| Bilişim Teknolojileri | 13UMS0347-5 | 22UY0516-5 | BT İş Analizi Elemanı | Seviye 5 |
| Bilişim Teknolojileri | 25UMS0835-6 | 25UY0595-6 | BT Mimarisi Uzmanı | Seviye 6 |
| Bilişim Teknolojileri | 12UMS0253-4 | 12UY0107-4 | BT Satış Elemanı | Seviye 4 |
| Bilişim Teknolojileri | 12UMS0254-5 | 12UY0108-5 | BT Satış Sorumlusu | Seviye 5 |
| Bilişim Teknolojileri | 22UMS0778-5 | 22UY0506-5 | Bulut Bilişim Analisti | Seviye 5 |
| Bilişim Teknolojileri | 22UMS0787-5 | 22UY0514-5 | Dijital Dönüşüm Personeli | Seviye 5 |
| Bilişim Teknolojileri | 17UMS0658-5 | 19UY0388-5 | Dijital Sanayi Operatörü | Seviye 5 |
| Bilişim Teknolojileri | 22UMS0788-5 | 22UY0515-5 | Etik Hacker | Seviye 5 |
| Bilişim Teknolojileri | 22UMS0779-5 | 22UY0507-5 | Gömülü Sistem Geliştirici | Seviye 5 |
| Bilişim Teknolojileri | 19UMS0712-5 | – | Robotik Sistemler Operatörü | Seviye 5 |
| Bilişim Teknolojileri | 19UMS0740-5 | 23UY0544-5 | Siber Güvenlik Elemanı | Seviye 5 |
| Bilişim Teknolojileri | 12UMS0255-4 | 13UY0167-4 | Sistem İşletmeni | Seviye 4 |
| Bilişim Teknolojileri | 12UMS0255-5 | 13UY0167-5 | Sistem İşletmeni | Seviye 5 |
| Bilişim Teknolojileri | 13UMS0289-6 | 13UY0165-6 | Sistem Yöneticisi | Seviye 6 |
| Bilişim Teknolojileri | 13UMS0289-5 | 13UY0165-5 | Sistem Yöneticisi | Seviye 5 |
| Bilişim Teknolojileri | 12UMS0256-4 | 13UY0168-4 | Veri Giriş Elemanı | Seviye 4 |
| Bilişim Teknolojileri | 13UMS0346-5 | 22UY0509-5 | Veritabanı Yöneticisi | Seviye 5 |
| Bilişim Teknolojileri | 13UMS0345-4 | 22UY0517-4 | VeritabanıTeknik Elemanı | Seviye 4 |
| Bilişim Teknolojileri | 13UMS0288-4 | 13UY0164-4 | Web Geliştirici | Seviye 4 |
| Bilişim Teknolojileri | 13UMS0288-5 | 13UY0164-5 | Web Geliştirici | Seviye 5 |
| Bilişim Teknolojileri | 22UMS0789-5 | 22UY0513-5 | Yapay Zeka Programcısı | Seviye 5 |
| Bilişim Teknolojileri | 22UMS0780-5 | 22UY0508-5 | Yapay Zeka Sistem Analisti | Seviye 5 |
| Bilişim Teknolojileri | 13UMS0343-6 | – | Yazılım Geliştirici | Seviye 6 |
| Bilişim Teknolojileri | 13UMS0343-4 | 22UY0510-4 | Yazılım Geliştirici | Seviye 4 |
| Bilişim Teknolojileri | 13UMS0343-5 | 22UY0511-5 | Yazılım Geliştirici | Seviye 5 |
| Bilişim Teknolojileri | 13UMS0344-4 | 22UY0518-4 | Yazılım Uygulamaları Destek Elemanı | Seviye 4 |
| Bilişim Teknolojileri | 13UMS0344-5 | 22UY0519-5 | Yazılım Uygulamaları Destek Sorumlusu | Seviye 5 |
İş ve Yönetim Sektörü başlığı altında yer alan 33 meslek için Ulusal Meslek Standardı hazırlanırken, 27 meslek için ise Ulusal yeterlilik oluşturulmuştur. Bu sektörün altında sıralanan mesleklerin büyük bir bölümünün İnsan Kaynakları Yönetimi ile bağlantılı olduğu görülmektedir. Ayrıca Koç ve Mentor meslekleri de söz konusu sektör kapsamında belgelendirilmektedir. Sürdürülebilirlik Uzmanı, İnovasyon Yöneticisi, Teknoloji Transfer Uzmanı meslekleri günümüzün koşulları ışığında ön plana çıkmaktadır.
Tablo-2 : İş ve Yönetim Sektörü Meslekleri – Ulusal Meslek Standartları & Ulusal Yeterlilikler
| Sektör | Standart Kodu | Yeterlilik Kodu | Standart Adı | Seviye |
|---|---|---|---|---|
| İş ve Yönetim | 13UMS0313-4 | 14UY0194-4 | Anketör | Seviye 4 |
| İş ve Yönetim | 19UMS0743-6 | – | Arşivci | Seviye 6 |
| İş ve Yönetim | 19UMS0744-6 | – | Belge Yöneticisi | Seviye 6 |
| İş ve Yönetim | 13UMS0314-4 | 15UY0203-4 | Çağrı Merkezi Müşteri Temsilcisi | Seviye 4 |
| İş ve Yönetim | 13UMS0315-5 | 15UY0204-5 | Çağrı Merkezi Takım Lideri | Seviye 5 |
| İş ve Yönetim | 13UMS0337-6 | 21UY0465-6 | Eğitim Uzmanı | Seviye 6 |
| İş ve Yönetim | 14UMS0447-6 | 21UY0470-6 | Endüstriyel İlişkiler Uzmanı | Seviye 6 |
| İş ve Yönetim | 18UMS0675-6 | 24UY0570-6 | Etik ve Uyum Yöneticisi | Seviye 6 |
| İş ve Yönetim | 11UMS0162-5 | 21UY0468-6 | İdari İşler Uzmanı | Seviye 6 |
| İş ve Yönetim | – | 24UY0589-6 | İnovasyon Yöneticisi | Seviye 6 |
| İş ve Yönetim | 14UMS0444-4 | 21UY0464-4 | İnsan Kaynaklari Elemanı | Seviye 4 |
| İş ve Yönetim | 14UMS0445-5 | 21UY0463-6 | İnsan Kaynaklari Uzmanı | Seviye 6 |
| İş ve Yönetim | 14UMS0446-6 | 21UY0462-6 | İnsan Kaynaklari Yöneticisi | Seviye 6 |
| İş ve Yönetim | 11UMS0143-6 | 11UY0017-6 | İş ve Meslek Danışmanı | Seviye 6 |
| İş ve Yönetim | 13UMS0316-5 | – | İşe Alım Personeli | Seviye 5 |
| İş ve Yönetim | 13UMS0317-6 | – | İşe Alım Uzmanı | Seviye 6 |
| İş ve Yönetim | 14UMS0416-6 | 17UY0334-6 | Kariyer ve Yetenek Yönetimi Uzmanı | Seviye 6 |
| İş ve Yönetim | 13UMS0338-6 | 16UY0251-6 | Kobi Danışmanı | Seviye 6 |
| İş ve Yönetim | 13UMS0318-6 | 15UY0215-6 | Koç | Seviye 6 |
| İş ve Yönetim | 17UMS0639-6 | 18UY0353-6 | Kurumsal İletişim Uzmanı | Seviye 6 |
| İş ve Yönetim | 23UMS0803-6 | 23UY0557-6 | Mentor | Seviye 6 |
| İş ve Yönetim | 13UMS0319-6 | 21UY0469-6 | Organizasyonel Gelişim Uzmanı | Seviye 6 |
| İş ve Yönetim | 18UMS0676-6 | 21UY0471-6 | Özel Kalem Müdürü/Üst Düzey Yönetim Asistanı | Seviye 6 |
| İş ve Yönetim | 13UMS0336-5 | 21UY0466-6 | Özlük İşleri Uzmanı | Seviye 6 |
| İş ve Yönetim | 14UMS0415-6 | 21UY0467-6 | Personel Performansı Değerlendirme Uzmanı | Seviye 6 |
| İş ve Yönetim | 17UMS0577-5 | 17UY0305-5 | Proje Yöneticisi | Seviye 5 |
| İş ve Yönetim | 13UMS0380-6 | 16UY0252-6 | Proje Yöneticisi | Seviye 6 |
| İş ve Yönetim | 21UMS0769-6 | 24UY0571-6 | Sürdürülebilirlik Uzmanı | Seviye 6 |
| İş ve Yönetim | 18UMS0677-6 | 24UY0579-6 | Teknoloji Transfer Uzmanı | Seviye 6 |
| İş ve Yönetim | 17UMS0640-6 | 18UY0354-6 | Tesis Yöneticisi | Seviye 6 |
| İş ve Yönetim | 11UMS0163-6 | – | Ücret ve Yan Haklar Uzmanı | Seviye 6 |
| İş ve Yönetim | 22UMS0781-6 | – | Yatırım Destekleri Danışmanı | Seviye 6 |
| İş ve Yönetim | 13UMS0330-7 | – | Yönetim Danışmanı | Seviye 7 |
| İş ve Yönetim | 13UMS0330-6 | 21UY0472-6 | Yönetim Danışmanı | Seviye 6 |
Mesleki Yeterlilik Belgesi ve Mesleki Yeterlilik Kimlik Kartları uluslararası normlara ve akreditasyon standartlarına uygun olarak hazırlanmakta olup çift dilde “Türkçe-Yabancı Dil” düzenlenmektedir.
Ülkemizin iş yaşamında yer alan nitelikli ve belgelendirilmiş iş gücünü ifade ettiğini düşündüğümüz Mesleki Yeterlilik kavramı doğrultusundaki çalışmaların kapsamının genişletilerek sürdürülmesi ülkemiz adına önemli bir kazanım olacaktır.
Meslek örgütleri, sivil toplum kuruluşları ve iş dünyası ile bağlantılı diğer tüm paydaşların bu konuda sergileyeceği hassasiyet ile ısrarlı ve değer odaklı çalışmaların sonucunda nitelikli iş gücü oranımızın artış göstereceği aşikardır.
Ayrıca mesleki belgelendirme konusuna gereken değeri gösteren meslek mensubu bireylerin kariyerlerinde bir adım öne çıkabileceklerini de özellikle vurgulamak istiyoruz.
Mesleki Yeterlilik süreci hakkındaki tüm bilgilere www.myk.gov.tr adresinden ulaşabilirsiniz.
(Kariyer Danışmanı & NLP Mentor Master)
***